Jan Bugenhagen

Urodzony w Wolinie 24. 06. 1485 r. w rodzinie patrycjuszowskiej. Syn rajcy miejskiego i burmistrza Gerharda Bugenhagena. Studiował w Greifswaldzie na wydziale artystycznym. W 1504 powołany na rektora szkoły miejskiej w Trzebiatowie, gdzie wprowadzał nowoczesne metody wychowawcze. Przyjął święcenia kapłańskie w 1509 roku. W 1517 r. dodatkowo zostaje lektorem oraz nauczycielem teologii w przyklasztornej szkole przy macierzystym klasztorze w Białobokach. Tam styka się z ruchem reformatorskim.

Był notariuszem, księdzem kaznodzieją, ale także historykiem i zręcznym politykiem. W 1517/1518 r. na zlecenie księcia Bogusława X napisał „Pomeranie", monumentalne 4-ro tomowe dzieło o historii Pomorza, w tym między innymi o działalności misyjnej Ottona z Bambergu

Wnikliwa lektura dzieła Marcina Lutra „O Babilońskiej Niewoli Kościoła" spowodowała u niego zmianę dotychczasowego patrzenia na religię i konwersję na protestantyzm. Skupił wokół siebie krąg duchownych oraz mieszczan i zaczął organizować pierwsze wspólnoty ewangelickie. Stały się one zaczątkiem reformacji na Pomorzu. W 1521 roku chcąc ukryć się przed prześladowaniami przeniósł się do Wittenbergi. Szybko dostał się do kręgu reformatorów prowadząc wykłady na temat ksiąg biblijnych. Nominowany na profesora wykładał teologię na miejscowym uniwersytecie, a z czasem został proboszczem kościoła Najświętszej Marii Panny. Jako bliski współpracownik i przyjaciel Marcina Lutra w 1525 roku udzielił mu ślubu z Katarzyną von Bora. Sam ożenił się już w 1522 r.

Był współuczestnikiem zawiązanej przez część książąt i miast niemieckich Unii Szmalkaldzkiej (1531) mającej na celu wprowadzenie luteranizmu. W 1533 r. otrzymał tytuł doktora teologii. W latach 1533-1534 pomagał Lutrowi tłumaczyć Biblię  na język dolnoniemiecki.  Autor „Komentarza  do  Księgi Psalmów" i „Pasjonału” porównywanego do „Małego Katechizmu" Lutra.

W swojej działalności misyjnej, której podjął się w latach 20 do 40 -tych XVI wieku zreformował kościoły w Brunszwiku, Hamburgu, Lubece, w Hildesheim, Szlezwiku-Holsztynie oraz Danii, gdzie koronował Christiana III z małżonką. Został także współzałożycielem i pierwszym rektorem Uniwersytetu w Kopenhadze.

Był pierwszym autorem liturgii kościoła ewangelickiego, a także twórcą i propagatorem nowego porządku kościelnego i szkolnego przyjętego przez książąt gryfickich na sejmiku w Trzebiatowie 13 grudnia 1534 r., gdzie Barnim i Filip narzucili stanom pomorskim ewangelicką konstytucję kościelną.

Za wkład w krzewienie protestantyzmu i rozwój szkolnictwa na Pomorzu Marcin Luter nazwał go Doktor Pomeranus.

Zmarł 20 kwietnia 1558 roku w Wittenberdze i tam został pochowany.

---

Harald Sinozęby

Tradycja skandynawska oraz kroniki szczególnie wiążą z dziejami wczesnośredniowiecznego Wolina króla Danii Haralda Sinozębnego. Władca ten , wg różnych relacji, miał panować nad miastem, założyć tu warowny obóz Jomsborg, w którym stacjonowała wikińska drużyna, w końcu pokonany przez syna, miał tu zakończyć swój żywot (1 listopada 987r.)

Harald Sinozęby był drugim, po swoim ojcu Gormie Starym, przedstawicielem dynastii Jelling, która w latach 30 X wieku przejęła rządy w Danii. Obu tym królom udało się scalić w swych rękach całość ziem określanych później jako średniowieczna Dania. W okresie rządów Haralda w Danii zaczęła coraz silniej następować centralizacja władzy monarszej, kruszenie regionalnych odrębności oraz budowa nowych struktur społecznych. Około 965 r. Harald Sinozęby przyjął chrzest rąk niezależnego wobec Hamburga kapłana o imieniu Poppon. Oparcie się na chrześcijaństwie, w planach Haralda, sprzyjało centralistycznej formule władzy. Prowadził (usiłował) niezależną politykę od Cesarstwa, czego przejawem było zawarcie sojuszu z obodrzyckim księciem Mściwojem, przypieczętowanym małżeństwem Haralda z córką Mściwoja Tove. Utrzymywał również kontakty z wrogiem Cesarstwa Wichmanem Bullingiem. Najdobitniej Harald Sinozęby wyraził swoją władzę nad Danią w słynnej inskrypcji umieszczonej na kamieniu runicznym w Jelling. Król upamiętnił nie tylko fakt pochowania tam swoich rodziców, Gorma i Tyry, ale przede wszystkim zamanifestował zdobycie władzy nad całą Danią oraz nawrócenie na chrześcijaństwo. Władca w inskrypcji wyraził swoją wolę rządzenia w sposób niepodzielny, likwidując lokalne odrębności i unifikujący władztwo, którego symbolem i punktem odniesienia jest osoba króla. Upadek króla Haralda w wyniku buntu syna, Swena Widłobrodego, i jego śmierć opisuje Adam z Bremy w dziele Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum, rozdział 27, księga II: „W ostatnich dniach (rządów) arcybiskupa Adaldaga, nasza sprawa wśród barbarzyńców podupadła. Chrześcijaństwo w Danii popadło w wielki zamęt i, pałając zawiścią dla dobrych początków wiary w Pana, zły człowiek próbował siać kąkol. Gdyż wówczas Swen Otto, syn znakomitego Haralda, króla Duńczyków, organizował spiski przeciw ojcu, radząc się także tych, których jego ojciec, wbrew ich woli, zmusił do przyjęcia chrześcijaństwa, aby mieć jasność czy zdoła pozbawić ojca tronu, teraz gdy ten był już posunięty w latach i znacznie mniej silny. Dlatego Duńczycy poczęli spiskować aby wyrzec się chrześcijaństwa, uczynić Swena królem oraz wypowiedzieć wojnę Haraldowi. Jako że ten drugi, od początku swych rządów, pokładał ufność w Panu, dlatego też wtedy, szczególnie mocno powierzył tę sprawę Chrystusowi i, choć wzdrygał się na myśl o wojnie, zdecydował się bronić zbrojnie. I jak następny Dawid, który opłakiwał swego syna Absalona, smucąc się raczej z powodu jego grzechu niż swojego nieszczęścia, wyruszył na wojnę. W tej godnej ubolewania i gorszej niż domowa wojnie, stronnicy Haralda zostali pokonani. Ten, ranny, na statku uciekł z pola walki i podążył do miasta Słowian, zwanego Jumne. Przyjaźnie przyjęty przez Słowian, przeciwnie niż oczekiwał, gdyż oni byli poganami, po kilku dniach zmarł z powodu ran i odszedł w uznaniu dla Pana" (1 listopada 987r.).-Jakub Morawiec, Wolin w średniowiecznej tradycji skandynawskiej, str. 139.

Wiele wiadomości o Wolinie można znaleźć w sagach skandynawskich, gdzie występuje on pod nazwą Jóm i Jómsborg (gród na wyspie). Według „Jómswikingasagi" jarl Palnatoki (X .w) zbudował ufortyfikowane miasto, posiadające port wewnętrzny mogący pomieścić trzysta okrętów. Według Saxo Grammaticusa to Harald Sinozęby, mąż córki Mściwoja Obodrzyckiego, syn Gorma Starego i Tyry, po podbiciu Wolina, dla ubezpieczenia swojej zdobyczy zbudował Jomsborg, warownię koło Wolina, powierzając ją Toke`mu. Ogromny, mogący pomieścić 300 statków port, zamknięty był żelazną bramą, nad którą w kamiennej wieży czuwały straże. Miejscowi wikingowie - Jomswikingowie - organizowali śmiałe wyprawy. Brali też udział w walkach dynastycznych pomiędzy królem duńskim Swenem Widłobrodym a jego ojcem Haraldem w bitwie pod Hjorungavagar, czy potyczkach ze szwedzkim Erykiem Zwycięskim, pierwszym mężem Świętosławy (Sygrydy Storrady), córki Mieszka I, a także w słynnej bitwie trzech królów skandynawskich pod Svolder w 1000 r.

Technologia bluetooth, fińskiego koncernu Nokia, (łączenia urządzeń elektronicznych na podczerwień) została nazwana tak na cześć króla duńskiego Haralda Sinozębego, który całe swoje życie poświęcił walce o zjednoczenie (połączenie) walczących sił Danii, Norwegii i południowej Szwecji. Symbol technologii Bluetooth zawiera w sobie litery alfabetu runicznego odpowiadające literom H i B.